Algemene Shanty info

Waar komt het woord Shanty vandaan.

Voor het ontstaan van het woord "shanty" bestaan meerdere verklaringen.

De één zegt dat het woord is afgeleid van het Engelse woord "chant", wat zingen betekent.

De ander noemt het een afleiding van het Franse woord "chanter", dat eveneens zingen betekent.

Een derde verklaring is dat het een Afrikaanse oorsprong heeft. De oorspronkelijke betekenis van het woord "shanty" is negerhut. Schepen die negerslaven vervoerden werden om die reden shanty's genoemd.

Vóór de afschaffing van de slavernij waren veel negers belast met het lossen en laden van schepen. Hun melodieën, ritmes en teksten vermengden zich met die van de Europese matrozen ( vooral Ieren en Engelsen). Dat gebeurde ook na de afschaffing van de slavernij toen veel negers bij de koopvaardij gingen varen en daar hun liedjes zongen.

Uit deze combinatie zijn de zeemansliedjes ontstaan die we shanty's zijn gaan noemen.

Overigens komt een deel van de shantys uit het milieu van houthakkers en goudzoekers, waarin zeelui soms enige tijd hun geluk beproefden om vervolgens, met kennis van nieuwe melodieën en teksten, weer te gaan varen.

Shantys in soorten en maten

Men onderscheidt de shantys naar het soort werk dat men moest uitvoeren (en vooral het tempo waarin). De meest voorkomende categorieën zijn:

• Hauling shantys: bij trekken en hijsen. Men moest op het ritme de handen steeds verplaatsen. Voor het kleinere werk was het ritme sneller dan voor het zwaardere werk.
• Voorbeeld: Haul on the bowline
• Stamp en go shantys: bij het binnenhalen van een grote lijn. De mannen stonden dan met hun rug naar de shantyman en liepen met de lijn weg en verplaatsten hun voeten op het ritme. De voorste man holde steeds naar achter om te rouleren tot het hele touw binnen was.
• Voorbeeld: The drunken sailor
• Kaapstander shantys: bij het binnenhalen van het anker. Verschillende mannen moesten aan de kaapstander draaien. Dat was langdurig en zwaar werk, waarbij een langzaam ritme en veel coupletten vereist waren.
• Voorbeeld: Shenandoah
• Pompshantys: bij het oppompen van het binnengelopen water. Deze shanties waren meestal 4 regels lang en kenden een pittig ritme.
• Voorbeeld: Leave her Johnny leave her
• Ballast shantys: tijdens het laden en lossen van de schepen (waaronder de ballast) werd er ook gezongen.
• Voorbeeld: West Zuid West van Ameland
• Forebitters: in de vrije uurtjes schaarden de mannen zich om de forebitts, dat zijn de bolders op het voordek waar de schepen aan vast konden worden gemaakt. In deze liederen werd de gemoedstoestand van de matrozen bezongen.
• Voorbeeld: Aloha ohé

Daarnaast worden soms nog de volgende categorieën genoemd:

• Ceremonials: speciale liederen voor speciale gebeurtenissen zoals het passeren van de evenaar, het wisselen van de wacht, e.d.
• Drinkliederen: ontspanning en drank ging op zee meestal samen. In die liederen kwamen ook mooie vrouwen voor.
• Farewell-songs: deze liedjes gingen veel over het afscheid aan de haven van de geliefden en hun heimwee.
• Overige zeemansliederen: Landrotten hebben in de loop der tijd romantische liederen over het zeemansleven geschreven en gezongen. Alhoewel die liederen niet hun oorsprong vonden op de schepen, liggen ze zo goed in het gehoor en worden graag gezongen. Ze vallen eigenlijk onder de categorieën schlager, folksong, filmmuziek, opera, musical, enz.

Op deze manier is een bonte verzameling shanties en zeemansliederen ontstaan, die door hun ritme, vrolijkheid en soms melancholie vaak en graag gezongen worden.

Waarom werden shantys gezongen

Shanty's werden op zeilschepen gezongen om het vaak eentonige werk te verlichten. In een bepaald ritme zong de bemanning, al dan niet opgejut door een voorzanger, allerlei liederen. Op die manier ging het hijsen van het anker, het bijzetten van zeilen, het pompen of het lossen en laden van het schip een stuk plezieriger en gemakkelijker.

In de hoogtijdagen van de zeilvaart (ongeveer van 1820-1870) hadden veel zeilschepen zelfs een speciale shantyman aan boord en van hem hing veel af. Was het een hele goede dan werkte de bemanning veel vlotter en was de stemming ook beter. Dat leverde tijdwinst en dus geld op. Een shantyman had daarom een hoge positie aan boord.

De meeste shantys zijn dan ook in deze periode ontstaan.

Waarom zijn er Shantykoren

Het zingen van zeemansliederen in de ruimste zin mag zich verheugen in toenemende populariteit. Dit is te danken aan het feit, dat Nederlanders altijd een bijzondere band met de zee hebben gehad en aan het aanstekelijke van samenzingen.

Daarnaast zijn er koren die willen voorkomen dat met het verdwijnen van de zeilvaart de originele shantys in de vergetelheid raken.

Daarom is er zelfs een International Shanty and Seasong Association (ISSA) opgericht.

Waarover gaat een shanty

De teksten van de huidige shantys zijn over 't algemeen erg ingetogen en zachtaardige versies van erg rauwe originelen. De liedjes waren de uitlaadklep voor een naar huidige maatstaven beestachtig hard en eentonig bestaan en verhaalden vaak waar zeelui van droomden en over fantaseerden; niet zelden waren dat vrouwen.

Van veel shantys zijn er daarom ook minimaal 2 versies: één die ze op zee zongen en de ander als er vrouwvolk of hoog bezoek aan boord was. Wat ook gebeurde is, dat men de minder fraaie woorden in een lied niet zong maar floot.